Día de los muertos

De dag van de doden is een Mexicaans traditioneel feest, een mix van het geloof van de Azteken en van de katholieken. De Azteken geloofden dat ‘het leven eigenlijk een droom is’ en de dood het echte leven is. Men gelooft dat tijdens 1 en 2 november de zielen van overledenen terugkeren naar aarde. Op 1 november zouden de zielen van kinderen terug komen en op 2 november van volwassenen. Het klinkt allemaal een beetje luguber maar deze dagen worden heel feestelijk gevierd. Men maakt allerlei offers (eten en drinken die de persoon lekker vond) en gedenkplekken in huis, families maken graven schoon en leggen er een speciale soort bloem neer ‘La Flor de Cempasúchil’, een prachtige oranje bloem. Verder zijn er allerlei feesten en festiviteiten. ‘La Catrina’ is hét symbool van día de los muertos; en veel kinderen en ook volwassenen schminken hun gezichten als ‘La Catrina’ – ook ik heb dat gedaan in Puebla zaterdagavond.

Ik had in onze Latin American culture les in Den Haag al veel gehoord over ‘día de los muertos’ en was erg benieuwd hoe het in het echt zou zijn. Er zijn een paar plekken in Mexico waar ze het erg traditioneel vieren, in de provincie Michoacan, Oaxaca en in de provincie Puebla. Ik ben met onze reis al in Oaxaca geweest, er wordt gezegd dat Mixhoacan aardig gevaarlijk is op dit moment, dus besloten we in Puebla te blijven. Zaterdag ging ik met Jorge en Marieke, zonder Eduardo dit keer omdat hij op krukken loopt, naar Huaquechula, een dorpje zo’n dik uur vanaf Cholula. We moesten eerst naar Atlixco met twee bussen, en namen daarna een ‘combi’, een klein busje, naar Huaquechula. Onderweg zagen we prachtige velden met de speciale bloem, waar men bezig was deze te verzamelen, vrachtwagens vol met oranje bloemen. Daarnaast zagen we voor de meeste huizen een spoor van deze bloemen op de grond het huis in, ‘zodat de doden weten waar ze moeten zijn’. We liepen eerst wat rond in het dorpje, er waren aardig wat toeristen, verkopers met kraampjes en leuke spulletjes en arme kindjes in halloween outfits bedelend om wat geld. We gingen de enorm oude kerk in en daarna begonnen de ‘voladores de papantla’ met “vliegen”. Dit is een oud ritueel waarbij er muziek gemaakt wordt en vervolgens zo’n vier tot zes mannen een enorme hoge paal in gaan en vervolgens aan verschillende touwen zweven en uiteindelijk weer veilig op de grond terecht komen (dit is overigens niet typisch iets van día de los muertos). Daarna aten we ‘tacos de cecina’, een typisch gerecht van deze regio; cecina is ‘beef’ op houtvuur gebraden, super lekker!, samen met wat tortillas, rijst, chile en limoen eet je dat. Uiteindelijk aten we met zijn drieën voor 80 pesos (zo’n 4,5 euro!).

Om twee uur zouden alle huizen open gaan om hun ‘ofrendas’ tentoon te stellen aan iedereen die geïnteresseerd is. Huaquechula staat bekend om deze ofrendas, in het hele dorpje waren er nieuwe ofrendas in huizen, dit betekent dat die ofrenda voor iemand was die dit jaar is overleden. Elke ofrenda bestaat uit verschillende platforms. Het eerste niveau weergeeft ‘de huidige wereld’, waarbij een foto van de persoon die is overleden dat jaar reflecteert in een spiegel. Het tweede niveau representeert de hemel, waarbij vaak Engels en Maria worden afgebeeld. Het derde en eventueel vierde platform representeren ‘de hemelse top’ met de aanwezigheid van een kruis. Elke ofrenda is ontzettend mooi en vaak kitscherig aangekleed (in het geval van de ofrendas van Huaquechula). Men offert op de ofrenda een heleboel fruit, drinken, en gerechten waar diegene van hield. Er wordt uitgebreid gekookt en daarna op de ofrenda geofferd (Mole, tortillas), soms ook Tequila. Hoe de ofrenda er precies uitziet ligt aan de familie die deze maakt en waar diegene dus van hield. Bij elke nieuwe ofrenda wordt er enorm veel gekookt en iedereen die de ofrenda komt bekijken mag ook blijven eten – denk aan Mole, agua de Jamaica – yummi.

Met twee Mexicaanse meisjes, die deze dagen als gidsen werken in Huaquechula, werden we langs allerlei ofrendas geleid. De meesten waren van oudere mensen, maar er was er ook eentje voor een baby’tje dat na 22 uur al was overleden. Ook had een familie een ofrenda gemaakt voor de vermiste studenten in Guerrero. Het was indrukwekkend om te zien hoeveel werk mensen ervan maken, en ook al hebben de meesten bijna geen geld, al het eten wat ze maken wordt gratis aan onbekenden weggegeven aangezien iedereen mag blijven eten. Hier kunnen Nederlanders nog wel wat van leren. Wij hebben ook ergens Mole gegeten, met tortillas en zonder bestek – weer een hele smeerboel. Na een heel aantal ofrendas te hebben gezien, liepen we nog wat door het dorpje. ‘Día de los muertos’ klinkt waarschijnlijk nogal griezelig maar er was helemaal geen rare of nare zweer in het dorpje – het tegenover gestelde zelfs; het lijkt alsof mensen meer vieren deze dagen dan dat ze erg triest zijn.

Aan het eind van de middag gingen we weer terug naar Atlixco, en vervolgens naar Puebla. Daar zouden we ’s avonds naar de begraafplaats gaan, waar men de graven schoonmaakt, de bloemen neerlegt en kaarsjes aansteekt. Maar onze organisatie skills faalden weer eens en het bleek dat de begraafplaats al dicht was. Dus gaan we vanavond (donderdagavond) nog eens kijken op de begraafplaats, dit keer is er een soort voorstelling/rondleiding die allerlei legendes vertelt. (ik ben vorige week donderdag naar zoiets soortgelijks bij ons op de uni geweest; waar allerlei verhalen werden vertelt en griezelachtige dingen werden gedaan die me lieten schrikken). Na de gefaalde onderneming zijn we terug naar de binnenstad gegaan, waar het super druk was. Iedereen was verkleed, geschminkt en er waren allerlei activiteiten voor kinderen en kraampjes waar je halloween spullen, snoepgoed kon kopen én jezelf kon laten schminken. Dat had ik dus ook gedaan en ik was ‘media catrina’ – foto’s op facebook!

Zondag waren we ook in Puebla. Je kon gratis fietsen huren, dus we fietsten eerst door de stad, het was namelijk super lekker weer. Daarna gingen we verschillende ofrendas in de stad bekijken, alleen waren deze in een hele andere stijl dan die van Huaquechula. Meer de kunst stijl, en erg gekleurde ofrendas met papier-maché gemaakte ‘hippe’ skeletten (foto’s komen nog). Het was overal erg druk en we moesten bijna een uur wachten om een special cultureel centrum in te komen en de ofrendas te bekijken, maar het was zeker de moeite waard. Men maakt allerlei ofrendas, kunst, en lekkernijen (denk aan suiker en chocolade doodshoofden). De rest van de middag liepen we wat rond in de stad, keken mensen, aten lekker Mexicaans eten en ’s avonds gingen we naar een soort modeshow van ‘Las Catrinas’ in allerlei verschillende stijlen – Oaxaca, Frida Kahlo etc., super leuk!

Uiteindelijk was het echt een super cultureel weekend en ik heb het gevoel alsof ik nu echt het échte Mexico heb gezien. Helaas konden we niet ’s avonds op de begraafplaats en meemaken hoe dat is, maar verder heb ik ontzettend veel geleerd van de Mexicaanse cultuur. Ook al klinkt het voor ons heel raar om een dag van de doden te hebben, hier wordt het als een dag gezien dat de doden terug komen en je offers maakt van wat zij graag zouden gegeten hebben als ze nog levend zouden zijn. Ook al wordt er wel bij de doden stil gestaan, het wordt als het ware gevierd en het is ook één groot feest – kan ook niet anders bij Mexicanen. Ik ben super gefascineerd geraakt door deze traditie en de prachtige kleurrijke ofrendas en kunst die wordt gemaakt.

Up next: meer Mexicaanse tradities!

Tot gauw,
Anna